Cutting Through Rocks
Documentaire
95 minuten
Regisseurs
Mohammad Reza Eyni
Sara Khaki
Cast
Sarah Shahverdi als zichzelf
Co-regisseurs Sara Khaki en Mohammadreza Eyni beginnen “Cutting Through Rocks” door hun onderwerp te observeren terwijl zij worstelt met een zware metalen deur. Sara Shahverdi krijgt hem niet in de scharnieren. Maar waarom? Hij zat er eerder toch in. Waarom moet ze nu een cirkelzaag gebruiken om de stenen fundering aan te passen zodat de deur weer op zijn plaats past?
We krijgen geen antwoord op deze schijnbaar onschuldige vraag, maar de vraag kan gezien worden als een metafoor voor de positie van vrouwen in Iran na de revolutie. Wat ooit mogelijk was – het aanmoedigen van onderwijs, een hogere huwbare leeftijd, de mogelijkheid tot echtscheiding en werken in openbare sectoren – is nu alleen haalbaar door dwang op de fundering uit te oefenen: het patriarchale sociale bestuur van Iran.
Sara Shahverdi, 43, is het gezicht van verzet in haar landelijke Iraanse dorp. Ze is de eerste (en enige) vrouw die ooit in de dorpsraad is gekozen. Haar ambitie en de daaruit voortvloeiende tegenstand vormen het onderwerp van Khaki en Eyni’s film. Shahverdi is de dochter van een vader die, vermoeid van het opvoeden van dochters, haar toegang gaf tot het “mannelijke.”
Hij leerde haar bouwen, motor rijden, nam haar mee naar ruimtes die voorbehouden waren aan mannen en gaf haar een mate van zelfredzaamheid en vrijheid die traditioneel alleen aan zonen werd gegeven. Als volwassene is Shahverdi gescheiden. Ze woont alleen. Ze draagt broeken en overhemden. Ze is een wandelend taboe, maar draagt haar verzet met trots.
Ze wil niet alleen de pionier zijn die ze is, maar ook mentor en activiste op lokaal niveau. Bij haar verkiezing beloofde ze te werken aan de aanleg van gasleidingen voor de huizen in het dorp. Dit doet ze echter alleen als de echtgenoten een gedeeltelijk eigendom van hun huizen overdragen aan hun vrouwen.
Door deze missie verdubbelt het aantal huizen dat mede-eigendom is van vrouwen. Dit alles gebeurt niet zonder de standvastige tegenstand van lokale mannen, waaronder haar eigen broer, een voormalig raadslid, die niet alleen probeert haar projecten te dwarsbomen, maar ook probeert haar en al haar zussen van hun erfenissen te beroven.
Voorheen vroedvrouw, is Shahverdi trots dat ze meer dan 400 baby’s heeft helpen ter wereld brengen. Ze heeft zelf geen kinderen, maar draagt zeker bij aan het opvoeden van jonge meisjes tot zelfstandige vrouwen. Ze bezoekt hun scholen en moedigt hen aan om onderwijs na te streven in plaats van te trouwen.
Ze stelt voor te wachten tot ze 24 zijn, en de meisjes giechelen en antwoorden met 30. Het tragische is dat zelfs als de meisjes hun eed tekenen, de keuze niet echt bij hen ligt. Kindhuwelijken zijn wijdverbreid in Shahverdi’s dorp, en via een tienermeisje, Fereshteh, dat close met haar wordt, zien we hoeveel onverzettelijke krachten overwonnen moeten worden op weg naar autonomie.
Fereshteh is 16, al vier jaar getrouwd met een man die 23 jaar ouder is, en in een grimmige scène smeekt ze een rechter om het recht op echtscheiding voordat ze zwanger wordt en daardoor gevangen raakt. De reacties zijn onder andere “het is wat het is” en “pas jezelf aan en probeer hem te accepteren in plaats van het huwelijk te vernietigen.”
Dit inkijkje in het rechtssysteem, dat intrinsiek verweven is met misogynie, is slechts een tipje van de absurditeit die later aan bod komt, wanneer een gerechtelijk onderzoek naar Shahverdi’s gender wordt ingesteld (omdat ze zich weigert te houden aan de normen).
Tegenover het brute patriarchaat verliest Shahverdi echter haar geloof of energie niet. Ze manoeuvreert behendig. Ze leert de meisjes in het dorp motor te rijden, waardoor ze een glimp van de hoge snelheid van vrijheid krijgen die essentieel was in haar eigen opvoeding. Ze zegt tegen hen: “Wanneer je er klaar voor bent, gas erop zonder angst,” en terwijl de jonge meisjes overnemen, stof opwervelend over hun wielen, zien we de echte hoop in “Cutting Through Rocks.”
De film verliest echter veel vaart in het laatste derde deel, verliest focus en springt tussen een aantal onverwachte elementen met onhandige handelingen. Tegelijkertijd wordt veel reflectie gestopt in een sepiafoto van Shahverdi en haar vader, maar er wordt te weinig tijd besteed aan Shahverdi’s jeugd.
We leren hoe haar vader haar inspirerende onconventionaliteit heeft gevormd, maar niet veel over hem als persoon. Het gemis aan hem is de kern van het verdriet achter de mannelijke onderdrukking die ze in het heden ervaart. Men vraagt zich ook af hoe zijn relatie met de revolutie was. Wat was haar leven als jong tomboy onder zijn begeleiding?
De film strooit ook wat eigen huwelijksbeelden door de film als tegenwicht voor het huwelijk van een kind, maar dit verhaal voelt als een bijzaak. Bij een looptijd van ongeveer 88 minuten, met veel scènes over ruzies met haar broer en discussies over een park dat ze wil bouwen, verliest “Cutting Through Rocks” soms haar prioriteiten. Vaak kiest de film ervoor om cycli van oppositie en verzet op afstand te tonen, en tegen de tijd dat we Shahverdi’s harde façade zien barsten, voelt dit veel te laat.
De film geeft hoop voor de vrouwen in Iran door het tonen van een harde en veerkrachtige hoofdpersoon, waarbij haar ervaring en doorzettingsvermogen centraal staan. Met scherpere montage en iets meer aandacht voor het persoonlijke, zou “Cutting Through Rocks” de algemene hoop overstijgen en een diepere indruk op het hart achterlaten.
